Қазақстан экономикасының дамуында су көлігі саласы қызметінің өзіндік орны бар. Қазіргі кезеңде адами еңбек капиталының деңгейі мен сапасын арттыру, еңбек нарығын дамыту стратегиясы, ұлттық білім беру және кадрлар даярлау жүйесіне жүйелі көзқарас – су көлігі саласына тартылған қызметкерлердің біліктілік деңгейін арттыруды да қажет етеді.
Теңіз кәсіптік білім беру жүйесіне мүдделі тараптардың тәсілдерін түсінуге тырысамыз. Барлығы үш негізгі бөлімдер қатысады: ҚР Білім және ғылым министрлігі, ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі және Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы өз филиалдары, қауымдастықтар.
ҚР БҒМ су көлігі бағыты бар төрт колледжден және екі жоғары оқу орнынан тұрады: Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университетінің Теңіз академиясы және ҚБТУ Қазақстан Теңіз академиясы.
Әрбір жоғары оқу орнының өз артықшылықтары, өз ережелері бар, бірақ жүйеге мызғымас көзқарас – теңізшілерді даярлау мен дипломдаудың және вахта атқарудың халықаралық нормаларын бекітетін ПДНВ–78 (теңізшілерді даярлау және дипломдау және вахта атқару туралы халықаралық Конвенция) талаптарын орындау және кемелердегі теңізшілердің тиісті түрде оқытылуын және даярлануын , жеткілікті тәжірибесі, дағдылары мен біліктілігіне ие болуын, жұмысқа, жасына, денсаулық жағдайына қатысты талаптарға сай болуын және өз міндеттерін орындауға жарамды болуын қамтамасыз ететін ережелерді көздейді.
ҚБТУ жанындағы Қазақстан Теңіз академиясы (КМА) – халықаралық деңгейдегі кәсіби теңізшілерді даярлайтын Қазақстандағы оқу орны. 4 жылдық бакалавриат бағдарламасы қазақстандық және шетелдік талапкерлер үшін ашық. Сабақтар ағылшын тілінде жүргізіледі. КМА түлектері “кеме жүргізу” немесе “кеме механикасы” білім беру бағдарламалары бойынша бакалавр дәрежесін, сондай-ақ капитанның көмекшісі немесе аға механик болып жұмыс істейтін теңізшінің кәсіби дипломын алады.
Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университетінің Теңіз академиясы практикалық сабақтар мен Имитациялық жаттығулар үшін арналған заманауи практикалық тренажерларға (Kongsberg Digital, Норвегия) ие. Студенттер тек Қазақстанда ғана емес, Әзірбайжан мен Ресей Федерациясында да білім ала алады.
Теңіз академиясында Академияның қызметі Қазақстанда заңды болуы үшін Ресей кеме қатынасы тіркелімінде куәландыруға дайындық жүріп жатыр. Академияда студенттерді мамандықтың білім беру бағдарламаларының төрт бағыты бойынша оқыту үшін заманауи тренажерлер мен жабдықтар және тәжірибелі профессорлық-оқытушылық құрамы бар:
– Кеме жүргізу;
– Кеменің энергетикалық қондырғыларын пайдалану;
– Кеме электр жабдықтары мен автоматика құралдарын пайдалану;
– Порттар мен көлік терминалдарының тиеу жабдықтарын пайдалану.
Магистрлік білім беру бағдарламалары:
– Кеме жүргізу;
– Теңіз техникасы және технологиялары.
Студенттер академиялық ұтқырлық бойынша серіктес жоғары оқу орындарында оқуға, бір оқу кезеңінде білім туралы екі диплом алуға (Әзірбайжан мемлекеттік теңіз академиясының екінші дипломы) мүмкіндігі бар. Халықаралық куәліктермен сертификаттау Каспий теңіз және өзен көлігі институтының (Астрахань қ.) Оқу орталығында өтеді. Студент оқу уақытында жатақханамен және нысанды теңіз киім-кешегімен қамтамасыз етіледі.
2021 жылдан бастап Теңіз академиясы Қазақстан Республикасы көлік секторының бірнеше басым міндеттерін шешуді көздейтін Каспий маңы мемлекеттерінің теңіз білімінің ғылыми-білім беру орталығын құру жөніндегі “академиялық артықшылық орталықтары” мемлекеттік инвестициялық жобасына қатысады:
– су саласы үшін жоғары білімнің тиісті деңгейінде барлық кәсіби құзыреттерді қамтитын іргелі және қолданбалы білімі бар мамандарды (бакалаврларды, магистранттарды) даярлау;
-жоғары білім берудің халықаралық стандарттарына сәйкес зерттеу құзыреттіліктерінің жиынтығын меңгерген ғылыми-педагогикалық және бейіндік бағыттағы магистратура деңгейінде жас ғалымдарды даярлау;
– Индустрия үшін технологияларды цифрландыру, аддитивті өндірісті енгізу, су көлігінің болжамды дамуына жауап беретін Өндірісті бақылау және басқару жүйелерін оңтайландыру, университет ПОҚ-ның, студенттердің, магистранттардың, әлемде сұранысқа ие материалдарды әзірлеу бойынша кеме қатынасы компаниялары өкілдерінің қатысуымен көпфункционалды маңызы бар жаңа материалдарды жасау және әзірлеу бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу.
– технологияларды цифрландыру, көлік жүйесін жаңғыртуды техникалық қамтамасыз ету, ақпараттық жүйелерді тұрақты дамыту, Су көлігін басқарудың мониторингі мен бақылауын қамтамасыз ету саласындағы шаруашылық жүргізуші субъектілерге инжинирингтік қызметтер көрсету;
– Теңіз академиясының студенттері мен аймақтың су көлігі мамандарын сертификаттау;
– Теңіз академиясы оқытушыларының және Каспий маңы өңірінің су көлігі мамандарының біліктілік деңгейін арттыру.
Зертханалар құру Есенов университетінің инфрақұрылымдық дамуына елеулі үлес қосуды қамтамасыз етеді, өңірдің адами капиталының дамуына үлес қосады, Маңғыстау облысының көлік-логистикалық жүйесінің сапалы өсуіне ықпал етеді. Теңіз академиясын жаңғырту және трансформациялау негізінде құрылатын Каспий маңы мемлекеттерінің ұсынылып отырған ғылыми-білім беру орталығы Маңғыстау облысын және тұтастай алғанда Қазақстанды дамыту үшін бәсекеге қабілетті кадрлар даярлау мақсатында қазіргі заманғы әдістер мен инновациялық технологияларды, жоғары білікті оқытушылар құрамын қолдана отырып оқыту және зерттеулер жүргізу үшін база болады.
Жобаны іске асыру білім беруді жетілдіруге және ғылыми-зерттеу қызметін дамытуға ықпал ететін болады. Орталық Университеттің басқа да қолданыстағы және перспективалы зертханаларымен кешенді түрде Каспий өңірінің ғылыми – білім беру орталығын қалыптастыру үшін негіз болады, оның базасында Қазақстанның жоғарыда аталған стратегиялық бағдарламаларында қойылған Қазақстанның көлік – логистика саласын дамытудың мақсаттары мен міндеттері іске асырылады.
Б.С. Сарсенбаев, Yessenov University Теңіз академиясының директоры
ПІКІРЛЕР