Erasmus – бұл студенттер мен оқытушылармен алмасуды мақсат ететін Еуропалық Кеңестің бағдарламасы. Бағдарлама 1987 жылы іске қосылды және жұмыс барысында 3 миллионнан астам адам оны пайдаланды.
Erasmus аясында түрлі стипендиялық бағдарламалар жұмыс істейді. Ең танымал Erasmus+ болып табылады, ол қордың 7 кіші бағдарламасын қамтиды: Comenius (мектеп оқушылары үшін), Erasmus (студенттер үшін), Erasmus Mundus (магистрлер үшін), Leonardo da Vinci (кәсіптік білім), Grundtvig (ересектерді оқыту), Youth in Action (жастарға бейресми білім беру), Jean Monnet (Еуропалық Одақты зерттеу), Sports (спорт саласы). Erasmus+ бағдарламасына ЕО азаматтары ғана емес, әлемнің тағы 33 елінің, соның ішінде ҚР өкілдері де қатыса алады.
Бастапқыда қор тек Еуропалық Одаққа мүше елдерге, сондай-ақ Исландия, Лихтенштейн, Норвегия, Македония және Түркияға арналған болатын.
Бірнеше онжылдық өткеннен кейін бағдарламаға Батыс Балқан, Оңтүстік Жерорта теңізі, ТМД, Латын Америкасы және Орталық Азия сияқты басқа географиялық аймақтар қосылды.
Erasmus+ – Еуропалық Одақтың (ЕО) білім беру саласындағы жобалары, серіктестігі, іс-шаралары мен ұтқырлығы, кәсіби оқыту және жастармен жұмыс жасауға бағытталған бағдарламасы. Erasmus ЕО елдерінің кең, шектеусіз, барлық салалардағы, әсіресе жоғары білім беру саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын мойындайды.
Бағдарлама ЕО-тың жоғары білім беру саласындағы (Alfa, Edulink, Erasmus Mundus және Tempus) өткен бағдарламаларының тәжірибесі мен табысына негізделеді және студенттердің, ғылыми қызметкерлер мен оқытушылардың халықаралық алмасуын, сондай-ақ халықаралық идеялармен және ЖОО арасында үздік тәжірибемен алмасуды қолдайды. Көрсетілген мүмкіндіктер Erasmus бағдарламасының 1-ші негізгі бағыты («Студенттер мен оқытушыларға арналған ұтқырлық») және 2-ші негізгі бағыты («Инновациялар мен озық тәжірибемен алмасу саласындағы ынтымақтастық») шеңберінде іске асырылады.
Erasmus+ бағдарламасы аясындағы барлық ұтқырлық жобалары әрбір қатысушыға қажетті дағдыларды қалыптастыруға, өзінің кәсіби деңгейін арттыруға және басқа мәдениеттер түсінігін тереңдетуге көмектесу міндетін қояды. Олар сондай-ақ қатысушы ұйымдардың әлеуетін, тартымдылығын және халықаралық ашықтығын арттыруға бағытталған.
Әріптес елден жоғары оқу орны (ЖОО) өз студенттерін, аспиранттарын немесе қызметкерлерін бағдарлама еліндегі әріптес ЖОО-ға жібере алады. Студенттер мен аспиранттар үш айдан (немесе бір семестр/триместр) бір жылға дейін (максимум) шетелде білім алып, Erasmus бағдарламасының грантын ала алады. 2018 жылдан бастап Erasmus бағдарламасы студенттер мен аспиранттарға бағдарлама елдерінде немесе серіктес елдерде тағылымдамадан өтуді ұсынады. ЖОО қызметкерлері шетелдік ЖОО-да оқыту және (немесе) біліктілігін арттыру үшін екі айға дейінгі мерзімге грант ала алады.
Ұтқырлықты жүзеге асыру үшін жоғары оқу орындары өзара келісімге қол қоюы қажет. Жоғары оқу орындары арасындағы келісімде жіберуші және қабылдаушы жоғары оқу орны студенттердің ұтқырлығы үшін қандай курстар бар екенін және қызметкерлердің ұтқырлығы үшін қандай нұсқалар бар екенін көрсетеді. Бұл келісімдер студент қайтып оралғаннан кейін оны жіберген ЖОО-ның шетелде оқу нәтижелері бойынша студент алған сынақ бірліктерін мойындайтынына және студенттің жоғары білім туралы диплом алуы мақсатында ескерілетініне кепілдік беруге арналған.
Сол ЖОО аралық келісім шеңберінде серіктес елдегі ЖОО-ның студенттерін, аспиранттарын және қызметкерлерін бағдарлама елінен қабылдай алады.
Елдердегі Erasmus+ бағдарламалары уәкілетті ұлттық агенттіктердің әрқайсысына бағдарлама елдері мен серіктес елдердегі жоғары оқу орындары арасында бірқатар жобаларды қаржыландыруға қаражат бөлінді. Бағдарлама елдерінің жоғары оқу орындары өздерінің ұлттық агенттігіне бір немесе бірнеше әріптес елдердің жоғары оқу орындарымен жобаларды ұйымдастыру және жоспарлау жөніндегі қызметті қолдау туралы өтінішпен жүгіне алады. Осындай өтінімдерді қарау қорытындысы бойынша ұлттық агенттік табысты жоғары оқу орындарына студенттер мен қызметкерлердің белгілі бір санының ұтқырлығына гранттар бөледі. Жеке гранттар беруге арналған шығыстар жабылады және ұйымдарды ішінара қаржылық қолдау көзделеді.
Серіктес елдердің студенттері мен аспиранттары ай сайын шетелде болу шығындарын төлеуге 800-ден 900 еуроға дейін қаражат ала алады (бағдарламаның тиісті елінде тұру құнына байланысты). Бағдарлама елдерінен серіктес елдерге баратын студенттер мен аспиранттар үшін шығындарды жабуға арналған мұндай сома барлық серіктес елдер үшін айына 700 еуроны құрайды.
Әріптес елдердің жоғары оқу орындарының қызметкерлері өз шығыстарын жабуға күн сайын 140-тан 180 евроға дейінгі мөлшерде (тиісті елде тұру құнына байланысты) қаражат ала алады.
Erasmus Mundus бірлескен магистрлік дипломдары (1-ші негізгі бағыт: «Студенттердің жеке ұтқырлығы» аясында қаржыландырылады).
Erasmus Mundus (EMJMD) бірлескен магистрлік дипломдар бағдарламалары – жоғары оқу орындарының халықаралық консорциумдары жүзеге асыратын, ұзақтығы бір жылдан екі жылға дейінгі беделді халықаралық білім беру бағдарламалары. ЖОО-дан басқа консорциумға академиялық және/немесе академиялық емес әріптестер кіруі мүмкін.
EMJMD жобаларын іріктеу жыл сайын ашық конкурс нәтижелері бойынша жүргізіледі. Университет қауымдастығының тәуелсіз сарапшылары жарияланған критерийлер негізінде әр өтінімнің сапасын бағалайды. Осыдан кейін EACEA грант алушымен (конкурстан сәтті өткен өтініш берушімен) гранттық келісімге қол қояды. Грант алушы жетекші серіктес болып табылады және консорциум қызметін басқарады. Гранттық келісім бір дайындық жылы ішінде және жыл сайын үш студенттерді қабылдауды қаржыландыруды қарастырады. Үш жыл бойы консорциум жыл сайын конкурстық іріктеу өткізіп, ең жоғары баға алған студенттерге стипендия тағайындайды.
2-ші негізгі бағыт «Инновациялар және озық тәжірибемен алмасу саласындағы ынтымақтастық» шеңберінде бірінші кезекте әріптес елдерге бағдарланған жоғары білім беру әлеуетін арттыру жобалары бағдарлама елдерінің жоғары оқу орындары мен тиісті әріптес елдердің арасындағы көпжақты әріптестік шеңберіндегі трансшекаралық ынтымақтастық жобаларын қаржыландырылады.
Бірлескен жобалар жобаға тікелей қатысатын әріптес елдердің ұйымдарына пайда әкелетін нәтижелерге қол жеткізуді мақсат етеді. Бірлескен жобалар әдетте мыналарға бағытталған:
– білім беру бағдарламаларын әзірлеу;
– жоғары оқу орындарын жалпы және жедел басқаруды және олардың жұмыс істеуін жаңғырту;
-жоғары оқу орындары мен олардың әлеуметтік-экономикалық ортасы арасындағы қатынастарды нығайту.
Құрылымдық жобалар жоғары білім беру жүйесіне ықпал етуге және тиісті әріптес елдерде ұлттық және (немесе) өңірлік деңгейде реформаларды ілгерілетуге жәрдемдесуге арналған. Құрылымдық жобалар әдетте мыналарға бағытталған:
– жоғары білім беру жүйесін жалпы және жедел басқару саясатын жаңғырту;
– жоғары оқу орындары мен олардың әлеуметтік-экономикалық ортасы арасындағы қатынастарды нығайту.
Әлеуетті арттыру жобаларын іріктеу жыл сайын ұлттық және өңірлік басымдықтар негізінде дайындалған өтінімдердің ашық конкурсының қорытындылары бойынша жүргізіледі. Басымдықтарды Еуропалық комиссия қызметтері тиісті әріптес елдердегі жергілікті мүдделі тараптармен тығыз өзара іс-қимыл жасай отырып белгілейді.
Жобаларды іріктеу сараптамалық бағалау көмегімен жүзеге асырылады: университеттік қоғамдастықтың тәуелсіз сарапшылары әрбір өтінімнің сапасын жарияланған критерийлерге сәйкестігін бағалайды. Белгілі бір елдің жағдайында жобаны іске асырудың өзектілігі мен орындылығына қатысты жергілікті мүдделі тараптармен, мысалы, ЕО делегацияларымен және Министрліктермен кеңесуге болады. Конкурстық іріктеу қорытындысы бойынша EACEA грант алушымен (барлық серіктестердің атынан консорциум қызметін басқаратын жетекші серіктес) гранттық келісімге қол қояды.
Erasmus+ ұзақ уақыт бойы барлық еуропалық жоғары оқу орындарында студенттік алмасудың ең сұранысқа ие бағдарламасы болып саналады.
Erasmus+ бағдарламасына қатысатын студенттердің 90%-дан астамы шетелде оқудың арқасында өздерін әлдеқайда сенімді сезіне бастады.
Академиялық ұтқырлықтың бұл бағдарламасы өзінің танымалдылығына демеушіліктің керемет жомарт шарттарына ие. Студенттік айырбастауға қатысушыға оқу, тұру, әуе билеттері, медициналық сақтандыру сияқты барлық төлемдер төленеді.
Сонымен қатар, студент тамақтану мен ойын-сауықтың қалған шығындарын өтейтін ай сайынғы жәрдемақы алады. Стипендия және оның мөлшері әдетте студент баратын елге байланысты болады.
Осылайша, Erasmus+ бағдарламасы білім беру және оқыту жүйелерін жаңғырту мен тұрақты дамытуға одан әрі жәрдемдесуге, жастар саясаты мен спортты дамытуды қолдауға, сондай-ақ дағдыларды жетілдіруге және адамдарды жұмысқа орналастыру мүмкіндігін жақсартуға бағытталған. Ол адам әлеуетін дамытуға инвестицияларды едәуір ұлғайтуды көздейді.
О.Т. Манкешева, Ж. Таскинбайкызы, Ш. Есенов атындағы университеттің аға оқытушылары
ПІКІРЛЕР